Czy spotkania z poezją muszą być trudne? A spotkanie z poezją Białoszewskiego? Odpowiedź jest jedna: nie! Wystarczy dobry pomysł, odpowiednie przygotowanie i szybkie reagowanie na wypowiedzi uczniów. Tym wpisem  rozpoczynam cykl Spotkań z poezją, które nie są niczym innym, jak dzieleniem się sprawdzonymi scenariuszami lekcji mojego autorstwa. Przygotowanie się do każdych zajęć zajmuje mi wiele godzin, czasem nawet dni, a po odbytej lekcji zapisuję uwagi i modyfikuję scenariusz, jeśli taka potrzeba zachodzi.

Dziś proponuję Ci spotkanie z poezją Białoszewskiego. Poezją intrygującą i trudną, ale również głęboką, i na swój sposób fascynującą, emocjonującą. Poniżej znajdziesz moją propozycję na przeprowadzenie lekcji o poezji Białoszewskiego.

Podstawowe informacje

Klasa: III gimnazjum

Czas: dwie jednostki lekcyjne

Cele: Moim głównym celem była praca ucznia z tekstem poetyckim; oswojenie się z poezją i ukazanie, że poezja może być: ciekawa, „żywa”, emocjonująca.

Temat: Jaka siła w poezji tkwi, że ją wciąż czytamy? Próba analizy i interpretacji wiersza Mirona Białoszewskiego, pt. „Karuzela z Madonnami”.

Uwagi: Uczniowie byli po lekturze „Pamiętnika z powstania warszawskiego”, więc znali styl prozatorski Białoszewskiego.

Pomoce, materiały:

*prezentacja multimedialna (można z niej zrezygnować, jeśli masz w klasie dostęp do Internetu. Swoją prezentację mogę udostępnić, wysłać. Zainteresowanych prezentacją, proszą o kontakt mailowy pod adresem: kontakt@edukacjazpasja.pl ),

*komputer, rzutnik, głośniki

*kopie utworu (dla każdego ucznia),

*małe karteczki kolorowe,

*nagrania utworów lub dostęp do Internetu („Karuzela z Madonnami” w wykonaniu Ewy Demarczyk, „Karuzela  z Madonnami” w wykonaniu Maanam),

*fotografie karuzel z lat 50.,

*Słownik Języka Polskiego on-line lub w wersji papierowej,

*Słownik terminów literackich

*reprodukcje Madonn malowanych przez Rafaela Santiego oraz Leonarda da Vinci.

spotkanie z poezją Białoszewskiego

 

Przebieg lekcji

1. Lekcję rozpoczęliśmy od powyższej fotografii. Uczniowie mieli za zadanie rozpoznać twórcę, którego wizerunek został przedstawiony na zdjęciu. Po kilku próbach tajemnica została rozwiana, dzięki czemu z moich ust mogło paść pytanie:

2. Po czym rozpoznasz styl Mirona Białoszewskiego? Uczniowie wymieniali cechy stylu prozatorskiego tegoż pisarza, podając przykłady. Następnie przypomniałam im, że Białoszewski to również poeta i zapytałam, jaka mogłaby być jego poezja. Od słowa do słowa uczniowie doszli, że pewnie będzie skierowana na język.

3. Przytoczyłam definicję poezji lingwistycznej (ze Słownika języka polskiego oraz Słownika terminów literackich), a następnie porozmawialiśmy o tym, czym są konwencje mowy oraz w jakich sposób Miron Białoszewski mógłby je łamać.

4. Następnie przeszliśmy do zapisania tematu lekcji oraz odczytania przez dwóch uczniów (po wersie na zmianę) utworu „Karuzela z Madonnami”. Uczniowie mieli najpierw wsłuchać się w wiersz i powiedzieć w jaki sposób brzmi ten utwór. W związku z tym, że recytatorzy wczuli się w swoje role, wiersz naprawdę ożył (dynamiczne, emocjonalne przeczytanie, zawieszony głos na końcu utworu), a uczniowie chętnie wyrażali swoje zdanie na temat tego, co usłyszeli.

5. Potem każdy dostał tekst oraz małą kartkę. Uczniowie mieli 7 min. na ponowne zapoznanie się z wierszem, tym razem poprzez samodzielną, cichą lekturę. Ich zadaniem było również zaznaczanie w tekście miejsc: wyrazów, fraz, fragmentów, których nie rozumieją. Natomiast na małej karteczce (osobnej) mieli zadać pytanie do wiersza (O co chcesz zapytać wiersz?). Gdy uczniowie byli gotowi, zebrałam małe karteczki.

6. W momencie, kiedy segregowałam pytania, uczniowie słuchali dwóch wykonań muzycznych „Karuzeli z Madonnami”, zastanawiając się nad dwoma pytaniami: W jakim stopniu utwór muzyczny jest wierny oryginałowi? Co oprawa muzyczna zmienia, wnosi do tekstu? Po odsłuchaniu rozmawialiśmy najpierw o tym, które wykonanie ich bardziej przekonało i dlaczego, potem które wykonanie było wierniejsze oryginałowi, uczniowie wskazywali na miejsca pominięte w wykonaniach. Zastanowiliśmy się również w jaki sposób muzyka wpływa na odbiór tekstu.

7. Następnie przeszliśmy do pytań, które uczniowie zadali wierszowi. W moim przypadku, uczniowie najczęściej pytali: „O co chodzi?”, „O czym jest ten wiersz”. Pojawiły się również inne pytania, równie mądre, np.: „Dlaczego karuzela z madonnami jest taka emocjonująca, skoro to tylko karuzela?”, „Czemu ostatnia część wiersza jest napisana w taki sposób?”. Nie brakło oczywiście pytań dotyczących: lambrekinów, anglezów czy „magnifikatu”.

8. Rozmowę o wierszu rozpoczęliśmy od przyjrzenia się fotografiom przedstawiającym karuzele z lat 50. A następnie wspólnie odpowiadaliśmy na pytania (posegregowałam je „chronologicznie”), na koniec zostawiłam pytania o to, o czym jest ten utwór. Odpowiadając na pytania, czym jest anglez czy lambrekin, posiłkowałam się Słownikiem Języka Polskiego – na prezentacji umieściłam Print Sreeny poszczególnych haseł i prosiłam uczniów od odczytanie, następnie wspólnie interpretowaliśmy frazy z trudnymi wyrazami.

9. Gdy w tekście pojawiły się madonny, nie mogło ich również zabraknąć na ekranie. Zaczęliśmy od wyjaśnienia terminu, a następnie przyjrzeliśmy się Madonnom malowanym przez Rafaela Santiego oraz  Leonarda da Vinci. Próbowaliśmy określić ich wyrazy twarzy, opisać pozy, scharakteryzować te postaci.

10. Potem wspólnie interpretowaliśmy kolejne wersy, aż do ostatniego słowa. Wyjaśniliśmy dlaczego Białoszewski w taki sposób zapisał ostatnią część utworu, a następnie poleciłam uczniom zastanowienie się nad zadaniem domowym, które brzmiało: O czym dla Ciebie jest ten wiersz? Odpowiedz w kilku zdaniach, wykorzystaj cytaty. Jako zachętę do pracy przytoczyłam fragment interpretacji  J. Z. Brudnickiego. W związku z tym, że zostało nam jeszcze kilka minut, uczniowie mogli ponownie zmierzyć się z tekstem i zacząć odpowiadać na pytanie z zdania domowego.

Uważam, że to spotkanie z poezją Białoszewskiego było spotkaniem przyjemnym i dla mnie, i dla uczniów. „Karuzela z Madonnami” zaczęła się kręcić, a galopujące konie wybił rytm rozmowy o poezji, oswajając uczniów ze słowem poetyckim.

A Ty jak wspominasz spotkania z poezją w szkole? A jako nauczyciel – jak je przeprowadzasz? Opowiedz o swoich wspomnieniach oraz pomysłach. A jeśli spodobał Ci się moja lekcja, podziel się nim z innymi.