Dziś oswoimy się z partykułą „nie”, która bywa dla niektórych kłopotliwa. Mimo że zasad mamy wiele, wystarczy zapamiętać kilka naprawdę podstawowych reguł i dużo czytać (książek!), by utrwalić sobie pisownię nieoczywistych wyrazów. A jeśli nie czytać, to przynajmniej zaglądać do Słownika Języka Polskiego w razie wątpliwości. Pisownia „nie” razem i oddzielnie nie musi być i nie jest trudna. Zaraz się o tym przekonasz.
„Nie” jest partykułą, a więc nieodmienną częścią mowy. Używamy jej w celu zaprzeczenia. Z pewnymi częściami mowy piszemy ją łącznie/razem a z innymi osobno/oddzielnie. Przejdźmy zatem do rzeczy.
Pisownia „nie” razem
Partykułę „nie” piszemy łącznie z takimi częściami mowy jak:
1. Rzeczownik – np. niepogoda, niecierpliwość, niesportowiec, niepodejmowanie.
DWIE UWAGI:
1) Z nazwami własnymi „nie” zapisujemy z łącznikiem, np. nie-Europejczyk, nie-Soplicowie.
2) Z rzeczownikami występującymi w roli orzeczników „nie” zapisujemy osobno, np. Nie przyjaciel, ale wróg do nas przyjechał.
2. Przymiotnik w stopniu równym – np. niedobry, nieludzki, nieczynny, niepolski.
WAŻNE: Z nazwami własnymi „nie” zapisujemy z łącznikiem (analogicznie do rzeczowników), np. nie-Mickiewiczowski, nie-Ezopowy, natomiast w przeciwstawieniach „nie” zapisujemy osobno, np. nie dobry, ale zły człowiek.
3. Przysłówek odprzymiotnikowy w stopniu równym – np. niejasno, niezależnie, niezdecydowanie.
WAŻNE: W przeciwstawieniach „nie” zapisujemy osobno, np. nie trudno, lecz łatwo.
4. Imiesłów przymiotnikowy czynny (-ący) oraz bierny (-ny, -ty, -ony) – np. niestudiujący, nieosiągalny, niezamknięte, nieograniczona.
WAŻNE: W przeciwstawieniach „nie” zapisujemy osobno, np. nie zwichnięta, lecz złamana ręka.
Pisownia „nie” oddzielnie
Partykułę „nie” piszemy oddzielnie z takimi częściami mowy, jak:
1. Czasownik w bezokoliczniku, osobowej formie, nieosobowej formie a także w postaci imiesłowu przysłówkowego: współczesnego (-ąc), uprzedniego (-łszy, – wszy) i biernego (-no, -to) – np. nie zjadł, nie zrobilibyśmy, nie zrobiono, nie poszedłszy, nie oddawszy, nie czyniąc, nie umyto.
WAŻNE: Partykułę „nie” zapisujemy również oddzielnie przed wyrazami występującymi w funkcji orzeczenia, np. Nie żal mu było straconego czasu?
2. Liczebnik – np. nie jeden, nie drugi, nie ośmioro, nie podwójny.
WYJĄTKI: niejeden (czyli wielu np. wrogów; niejeden wróg); niewielu, niewiele
3. Zaimek – np. nie ty, nie mój, nie wszyscy, nie każdy, nie tyle.
WYJĄTKI: nieco, niecoś, niektórzy, niektóry, niejaki = pewien, nieswój = niezdrów
4. Przysłówek, który nie pochodzi od przymiotnika – np. nie bardzo, nie dziś, nie zawsze, nie inaczej.
WYJĄTKI: niezbyt, nieraz (często), niebawem, niekiedy (czasem), niespełna, niemal lub nieomal, nieopodal
5. Przymiotnik oraz przysłówek w stopniu wyższym i najwyższym – np. nie lepszy, nie najlepiej, nie najostrzejszy, nie najwyższy.
WAŻNE: W przypadku przysłówka lub przymiotnika, który w ogóle nie występuje bez partykuły „nie” lub jeśli jest wyraźną cechą przeciwstawną przymiotnika podstawowego, zapisujemy „nie” łącznie, np. niedorzeczny – niedorzeczniejszy – najniedorzeczniejszy; nieszczęśliwy – nieszczęśliwszy – najnieszczęśliwszy.
6. Wyrażenia przyimkowe – np. nie od razu, nie bez winy, nie za krótko, nie za głośno.
WYJĄTEK: niezadługo (wkrótce), np. Niezadługo przyjdą nas przyjaciele. ALE: Nie za długo już przebywasz z kolegami?
7. Partykułami byle oraz lada – np. nie lada gratka, nie byle kto.
Mam nadzieję, że pisownia „nie” razem i oddzielnie nie będzie już dla Ciebie problemem. 🙂
10 Comments
Paula Stadnik
Oj, mnie to się i tak pierdzieli jak czytam nawet. Pozostaje mi albo wykuć na pamięć albo pisać z pamięci, na czuja…. :/
Katarzyna Wojtyńska-Stahl
Myślę, że nie mam z tym kłopotów, ale chętnie przeczytałam ten post. Serdeczności 🙂
GardenFlow
Dla mnie to ogromny problem, ostatnio musiałam sobie przypomnieć zasady poprawnej polszczyzny, a Twój post to świetna ściąga do powtórki 🙂
Karolina Soja
Witam. Pozdrawia Cię Samanto ,,belfer” ze szkoły w Hołudzy. Miło widzieć następce.
Samanta Dryja
Bardzo mi miło!
Serdeczne pozdrowienia ślę z Krakowa.
Lipoliza
Nawet mi to pomogło w kartkówce
Tosia
Na szczęście czytam dużo książek, więc nie miałam z tym problemu.
Tosia
Tylko w nocy przed zakończeniem roku szkolnego nie mogłam sobie przypomnieć pisowni „ nie” z czasownikiem „lubić”.